Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Θωμάς Q.Bit - Ταξιδιώτης στο κάτοπτρο του χρόνου

Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2017

 

Ο Θωμάς, μαθητής του λυκείου, έχει πάθος με τους υπολογιστές. Κλεισμένος διαρκώς στο δωμάτιό του, αποξενωμένος από τους φίλους του, κατορθώνει να χακάρει μια μεγάλη εταιρεία ηλεκτρονικών παιχνιδιών και να πείσει τον ισχυρό της άνδρα να του επιτρέψει να παίξει σε ένα παιχνίδι εικονικής πραγματικότητας που θα τον οδηγήσει στο παρελθόν, και συγκεκριμένα στο 1944, στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Αχαΐα. Μια εμπειρία που θα αλλάξει για πάντα τη ζωή του και τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα, αφήνοντάς τον ωστόσο με την απορία: άραγε αυτό που έζησε ήταν εικονική πραγματικότητα ή αληθινό ταξίδι στο απολύτως υπαρκτό παρελθόν;

Ένα συναρπαστικό εφηβικό μυθιστόρημα φαντασίας από τον Βαγγέλη Ηλιόπουλου, που εξαρχής δε σου αφήνει το παραμικρό περιθώριο να πλήξεις, αφού με το καλημέρα βρίσκεσαι στο κέντρο μιας σειράς καταιγιστικών γεγονότων που θυμίζουν ταινία δράσης: Η αστυνομία έχει ζώσει το σπίτι του μυστηριώδους εφήβου με σκοπό να τον συλλάβει. Αλήθεια, ποιος είναι ο Θωμάς; Τι μυστικά κρύβει; Τι σχέδιο έχει στο μυαλό του; Είναι άραγε τόσο σίγουρος ότι θα τα καταφέρει ή απλώς μπλοφάρει; Το σκηνικό, και μαζί του η αλήθεια, ξεδιπλώνεται κομμάτι κομμάτι, μοιρασμένο σε μικρά, σφιχτά κεφάλαια. Η πρωτοπρόσωπη αφηγήση κυριαρχεί – με αφηγητές άλλοτε τον Θωμά κι άλλοτε τους υπόλοιπους χαρακτήρες του βιβλίου, που μας χαρίζουν τη δική τους ματιά στα γεγονότα. Και με μιαν άλλη φωνή –εκείνη του παντογνώστη συγγραφέα– να επεμβαίνει σχολιαστικά στην αρχή ή στο τέλος κάθε κεφαλαίου, απευθυνόμενη, άλλοτε με στοχαστική κι άλλοτε με διερευνητική διάθεση, στον εκάστοτε αφηγητή, θέτοντας ερωτήματα, εκφράζοντας αμφιβολίες, φωτίζοντας πτυχές χαρακτήρων και γεγονότων. Δεύτερο πρόσωπο χρησιμοποιεί κι ο Θωμάς στο ταξίδι του στο παρελθόν, απευθυνόμενος από χρονική απόσταση στα πρόσωπα που συνάντησε εκεί. Ψηλαφώντας χαρακτήρες, προσωπικές ιστορίες, σκέψεις, γεγονότα. Θαρρείς και παλεύει μέσα από αυτή τη δίχως ανταπόκριση απεύθυνση στον όποιο άλλο να καταλάβει, να ερμηνεύσει αλλά και να εδραιώσει την παρουσία του σε έναν κόσμο που δεν ξέρει αν είναι υπαρκτός ή όχι.

Τελικά είναι ή δεν είναι; Τι ακριβώς βίωσε ο Θωμάς; Πόσο διαφωτιστική θα είναι η επιστροφή του στο παρόν; Τι αλλαγές έχει επιφέρει στον χαρακτήρα του και στη συμπεριφορά του το ταξίδι του στο 1944; Και πόσο απλή υπόθεση είναι η ανακάλυψη της αλήθειας; Όχι και τόσο, αν κρίνουμε από τις ανατροπές, τις εκπλήξεις, τις μέχρι τέλους απρόβλεπτες αποκαλύψεις με τις οποίες βρίσκονται συνεχώς αντιμέτωποι πρωταγωνιστής και αναγνώστης. Χωρίς να ανακόψει καθόλου τους γρήγορους ρυθμούς της αφήγησής του, ο συγγραφέας κατορθώνει να ελέγξει τόσο όσο χρειάζεται τη ροή των πληροφοριών, παίζοντας εξαιρετικά με τις αναγνωστικές μας προσδοκίες. Ακόμα και τα σημεία εκείνα που το κείμενο μοιάζει να φλερτάρει με την κοινοτοπία και το κλισέ δε συνιστούν άλλο από καλοστημένες παγίδες που κυοφορούν την ανατροπή, σε ένα μυθιστόρημα όπου η αλήθεια, όχι σπάνια, θυμίζει αντικατοπτρισμό. Ο Θωμάς μοιάζει να πατά διαρκώς σε σαθρό έδαφος, αφού αποδεικνύεται ότι κανείς γύρω του, ακόμα και η ίδια η οικογένειά του, δεν είναι αυτό που φαίνεται. Κι ο ίδιος ο πρωταγωνιστής της ιστορίας όμως, επιφυλακτικός, καχύποπτος, άπιστος μέχρι τέλους, δεν παύει να μας εκπλήσσει με τα καλοκρυμμένα μυστικά του, αλλά και με την οξυδέρκεια και την ικανότητά του να προβλέπει και να ξεπερνά κινδύνους και εμπόδια.

Ο Θωμάς Q.Bit – Ταξιδιώτης στο κάτοπτρο του χρόνου ωστόσο δεν είναι απλώς ένα καλοκουρδισμένο, εντυπωσιακό μυθιστόρημα φαντασίας. Έχει και μια έντονα κοινωνική και υπαρξιακή διάσταση, αφού θίγει ζητήματα που άπτονται τόσο της επιστημονικής ηθικής όσο και της σχέσης του ατόμου με το ιστορικό παρελθόν. Άραγε πώς μπορεί να επηρεάσει μια εμπειρία σαν κι αυτή του Θωμά τα συναισθήματα των εμπλεκομένων, την ψυχοσύνθεσή τους, την ίδια τη ζωή τους; Και πόσο «πραγματική» είναι η σχέση των σημερινών παιδιών με το ιστορικό παρελθόν αλλά και με την ίδια τη φύση του πολέμου, όταν έχουν συνηθίσει να τα βιώνουν μέσα από καθαρά εγκεφαλικές διεργασίες και ως αποκλειστικά «ψυχαγωγικές» δραστηριότητες από την ασφαλή απόσταση της οθόνης τους, προστατευμένα από τον πόνο, την καταστροφή, την απώλεια, αλλά και την επίγνωση, τη συνειδητοποίηση, την ευθύνη; Μέσα από αυτό το πρίσμα ιδωμένες, οι διακειμενικές αναφορές τόσο στη Νέκυια όσο και στους Άθλιους του Ουγκό δεν είναι καθόλου τυχαίες, αφού η ανθρωπιστική παιδεία μοιάζει να είναι ο μίτος που μας συνδέει με το αφανές, βαθύτερο κομμάτι της ύπαρξής μας, με την ίδια την ανθρωπινότητά μας. Όσο για το ανοιχτό τέλος που επιλέγει για το μυθιστόρημά του ο συγγραφέας, αυτό μπορεί να αφήνει στο μισόφωτο κάποια κομμάτια του παζλ, κυρίως όμως συνιστά την υπόσχεση για μια νέα αρχή, ένα προσκλητήριο σε ένα ταξίδι που έχει κι άλλους σταθμούς, κι άλλες αποκαλυπτικές εμπειρίες.

Μάκης Τσίτας, Μια μικρή διάσημη

Εικονογράφηση: Ελίζα Βαβούρη, Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2017

Η Θεοδοσία θέλει να γίνει διάσημη. Τραγουδίστρια, ηθοποιός, δεν έχει σημασία τι. Σίγουρα πάντως διάσημη. Κι η τύχη τής χαμογελά: Η θεία της δουλεύει στην τηλεόραση και της προτείνει να παίξει σε καθημερινό σίριαλ. Σύντομα η μικρή γίνεται τηλεοπτικό αστέρι. Όλοι την αναγνωρίζουν, όλοι παρατηρούν κάθε της κίνηση. Μια λαμπρή καριέρα ανοίγεται μπροστά της. Άραγε είναι διατεθειμένη να πληρώσει και το τίμημα που συνεπάγεται η διασημότητα;

Ο Μάκης Τσίτας καταπιάνεται σε αυτό εδώ το βιβλίο με ένα φλέγον όσο και λεπτό ζήτημα: την επιθυμία πολλών παιδιών να γίνουν αστέρια της τηλεόρασης, συμμετέχοντας σε σίριαλ ή πηγαίνοντας σε τάλεντ σόου. Θαμπωμένα από τη λάμψη αλλά και αγνοώντας κόπους, θυσίες και ματαιώσεις που μπορεί να υφίσταται ένα παιδί που από τόσο μικρή ηλικία βρίσκεται κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας. Ο συγγραφέας, γνωρίζοντας τις αντικειμενικές δυσκολίες του θέματος, επιλέγει να αφήσει τη μικρή του ηρωίδα να μιλήσει η ίδια στους αναγνώστες του βιβλίου. Με ενθουσιασμό στην αρχή για όλα τα πρωτόγνωρα που βιώνει. Με ένα μάγκωμα στη συνέχεια, καθώς μέρα με τη μέρα αντιλαμβάνεται πόσο πληκτική αλλά και αταίριαστη με τις ανάγκες ενός παιδιού μπορεί να είναι η καθημερινή ρουτίνα μιας μικρής διάσημης. Και με ένα αυθόρμητο ξέσπασμα χαράς και ανακούφισης καθώς παίρνει την τελική της απόφαση.

Ένα παιδί λοιπόν μιλά στα παιδιά, χωρίς δραματικές κορόνες, χωρίς διδακτισμούς και λεκτικές υπερβολές. Με όπλο του το χιούμορ, ο συγγραφέας παρωδεί κι αναδεικνύει την ελαφρότητα των καθημερινών σίριαλ επινοώντας εξωφρενικά κωμικούς τίτλους, σεναριακές υπερβολές, αστεία ονόματα συντελεστών, ενώ παράλληλα χτίζει την ιστορία του μέσα από απλά, καθημερινά περιστατικά, στο σπίτι, στο σούπερ μάρκετ, στο σχολείο, στη γειτονιά. Μέσα από αυτά ακριβώς τα περιστατικά επιλέγει να φωτίσει χαρακτήρες και συμπεριφορές –την αμφιταλάντευση των γονιών της μικρής ανάμεσα στη φήμη και στην προστασία της παιδικότητας της κόρης τους, την αδηφάγα και κουτσομπολίστικη περιέργεια του περίγυρου–, χωρίς όμως και πάλι να οδηγείται σε διόλου πειστικούς αφορισμούς και δραματικά κατηγορώ.

Ανάλαφρη, τρυφερή και ιδιαίτερα εκφραστική η εικονογράφηση της Ελίζας Βαβούρη, που εύγλωττα αποτυπώνει το κλίμα των γυρισμάτων και της σόου μπιζ αλλά και τη σύγκρουση των συναισθημάτων της ηρωίδας μέσα από τα βλέμματα και τις γκριμάτσες της. Συγγραφέας και εικονογράφος, σε μια αρμονική συνεργασία, πετυχαίνουν τελικά να φτιάξουν ένα βιβλίο με το οποίο εύκολα θα ταυτιστούν οι εν δυνάμει «μικρές διάσημες» του κόσμου τούτου, έχοντας μάλιστα την ευκαιρία να ρίξουν μια ματιά και στο πίσω από την προφάνεια. Και ίσως να αναρωτηθούν, ακριβώς όπως και η Θεοδοσία: Άραγε αξίζει τον κόπο;